Η Επανεξέταση του Εκλογικού Νόμου και οι Πολιτικές Προκλήσεις

Η συζήτηση γύρω από τον εκλογικό νόμο έχει επανέλθει με αυξημένη ένταση στην πολιτική σκηνή της χώρας, παρά τις κατηγορηματικές δηλώσεις του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, ο οποίος έχει δηλώσει ότι δεν προτίθεται να ανοίξει αυτό το θέμα. Η πολιτική συγκυρία είναι ιδιαίτερα ρευστή, επαναφέροντας το ζήτημα της κυβερνησιμότητας στο προσκήνιο. Ο κ. Μητσοτάκης έχει δηλώσει ότι «πρωτοβουλία της κυβέρνησης για αλλαγή του εκλογικού νόμου δεν θα υπάρξει», κάτι που εγείρει ερωτήματα για τις επόμενες κινήσεις της κυβέρνησης και την ενδεχόμενη αντίδραση της αντιπολίτευσης.

Η θέση αυτή του πρωθυπουργού ενδέχεται να αναθεωρηθεί εάν υπάρξει πρόταση από τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Νίκο Ανδρουλάκη, ο οποίος μπορεί να επικαλεστεί τη ρευστότητα του πολιτικού τοπίου και τον κίνδυνο ακυβερνησίας. Σε αυτή την περίπτωση, η συζήτηση θα μπορούσε να αποκτήσει άλλη διάσταση και σοβαρότητα.

Σημασία και Επιπτώσεις του Ισχύοντος Νόμου

Ο υφιστάμενος εκλογικός νόμος, που ψηφίστηκε το 2019, φέρει τη σφραγίδα του τότε υπουργού Εσωτερικών, Τάκη Θεοδωρικάκου. Αυτός ο νόμος προβλέπει κλιμακωτό μπόνους εδρών για το πρώτο κόμμα, με σημείο καμπής το «κατώφλι» του 25%. Αν δεν ξεπεραστεί αυτό το όριο, το μπόνους εδρών εξαφανίζεται, ενισχύοντας υπέρμετρα την αναλογικότητα και δυσχεραίνοντας τη δυνατότητα σχηματισμού αυτοδύναμης κυβέρνησης.

Πρακτικά, αυτό συνεπάγεται ότι:

• Αν το πρώτο κόμμα λάβει ποσοστό κάτω του 25% (έως και 24,9999%), οι έδρες του περιορίζονται στις ανάλογες με το ποσοστό του – δηλαδή περίπου 75 έδρες.
• Με ακριβώς 25%, το κόμμα αποκτά 20 έδρες μπόνους, κάνοντάς το σύνολο 95 έδρες.
• Για κάθε επιπλέον μισή μονάδα ποσοστού, το κόμμα κερδίζει μία επιπλέον έδρα, μέχρι και το μέγιστο μπόνους των 50 εδρών, που απονέμεται μόνο σε ποσοστά άνω του 40%, πράγμα που σύμφωνα με τις τρέχουσες δημοσκοπήσεις φαίνεται ανέφικτο.

Αξιοσημείωτο είναι ότι ακόμα και με ποσοστά κοντά στο 27,5%, το πρώτο κόμμα μπορεί να εξασφαλίσει μόλις 110 έδρες, καθιστώντας αναγκαία τη συνεργασία δύο ή ακόμα και τριών κομμάτων για τον σχηματισμό κυβέρνησης.

Ιστορική Αναδρομή και Πολιτική Σύγκριση

Η σύγκριση με τα προηγούμενα εκλογικά συστήματα αποδεικνύει τη μεταβολή στην πολιτική λογική περί ενίσχυσης του πρώτου κόμματος ανεξαρτήτως ποσοστού. Στις εκλογές του 2012, η Νέα Δημοκρατία, με ποσοστό μόλις 18,08%, εξασφάλισε το πλήρες μπόνους των 50 εδρών σύμφωνα με το τότε εκλογικό σύστημα. Σήμερα, μια τέτοια εξέλιξη φαίνεται σχεδόν αδιανόητη.

Η αγωνία για ενδεχόμενη πολιτική αστάθεια ή αδύναμα κυβερνητικά σχήματα επανέρχεται, ειδικά εάν πολλές πολιτικές δυνάμεις μείνουν εκτός Βουλής. Για την επίτευξη αυτοδυναμίας απαιτείται ποσοστό κοντά στο 37,5%, εφόσον το 10% των ψηφοφόρων μείνει εκτός κοινοβουλίου. Αν το ποσοστό αυτό φτάσει το 14%, τότε το απαιτούμενο όριο πέφτει στο 36%, αναδεικνύοντας ακόμη περισσότερες πολιτικές προκλήσεις.

Πολιτική Δυσκολία και Θεσμικές Ευθύνες

Η κυβέρνηση μοιάζει να βρίσκεται σε ένα πολιτικό σταυροδρόμι: από τη μία πλευρά, η ανάγκη για θεσμική συνέπεια και η εικόνα πολιτικής σταθερότητας, ενώ από την άλλη, η σκληρή πραγματικότητα αποκάλυψης ότι η αυτοδύναμη κυβέρνηση καθίσταται ολοένα και πιο δύσκολη.

Η αλλαγή του εκλογικού νόμου ενδέχεται να φέρει πολιτική φθορά, καθώς θα μπορούσε να εκληφθεί ως ένδειξη πανικού ή υποχώρησης. Ωστόσο, τα οφέλη της θα μπορούσαν να είναι σημαντικά: διασφάλιση κυβερνησιμότητας και μεγαλύτερη ευχέρεια στον σχεδιασμό της επόμενης ημέρας. Η δημόσια συζήτηση γύρω από το θέμα αυτό παραμένει ενεργή και οι πολιτικές ισορροπίες θα συνεχίσουν να δοκιμάζονται όσο το ενδεχόμενο ακυβερνησίας υποβόσκει.

Αν η αντιπολίτευση καταθέσει μια καλά οργανωμένη πρόταση αλλαγής του εκλογικού νόμου, τότε το πολιτικό σκηνικό μπορεί να αποκτήσει νέα δυναμική. Μέχρι τότε, το ζήτημα του εκλογικού νόμου θα παραμείνει επίκαιρο, καθώς οι ανησυχίες για την κυβερνησιμότητα αυξάνονται καθημερινά.